my sabbatical year
2011/12
Vroeger heetten ze - in de traditie van een Veurnse processie - “boetebedingen”. Daarna wat meer seculier geformuleerd als “strafbedingen”. Nu nog enkel mathematisch - want over cijfers & €€€€€€€ gaat het: “verhogingsbedingen”.
Weinig besprekingen van arresten van het Europees Hof van Justitie boden betere inspiratie voor de vrederechter dan die van Elke Swaenepoel in De Juristenkrant van 23 09 2009 (klik hier voor de full text). Het arrest van 04 06 2009 gaat enkel schijnbaar over ‘forumbedingen’, en mag inderdaad véél ruimer ingevuld worden.
Zoals de auteur extrapoleert: “De toetsing heeft niet alleen betrekking op forumkeuzebedingen bij het onderzoek door de rechter van zijn territoriale bevoegdheid. De verplichting tot ambtshalve toetsing van de oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten is een algemene verplichting: de rechter moet het eerlijke karakter van alle (niet afzonderlijk onderhandelde) bedingen uit een consumentenovereenkomst toetsen in alle fasen van het geding.
Als men deze beslissing vertaalt naar het Belgische recht, werd hier nogmaals bevestigd dat de rechter het onrechtmatige karakter ambtshalve moet toetsen en eventueel beteugelen, ondanks het feit dat men in onze WHPC de verboden bedingen met een relatieve nietigheid bestraft.”
Een nieuwe hefboom ligt sindsdien voor de hand voor een actievere rol van de (meestal vrede-) rechter om consumenten te beschermen tegen vraatzuchtige verhogingsbedingen.
Niet dat het daar vroeger echt aan mankeerde.
(1) Vooreerst had je al onze Napoleontische Bijbel zelf: het Burgerlijk Wetboek. Eerste vraag is of de debiteur zich wel écht “verbonden” heeft (art. 1226 & o.a. 1108 B.W.) inzake (ook) het ‘verhogingsbeding’.
Tegenover particulieren is het antwoord meestal negatief, tenzij een handtekening voorkomt onder een rubriek die uitdrukkelijk verwijst naar de aldaar vermelde algemene voorwaarden. De ‘stilzwijgende aanvaarding’ die z’n oorsprong vindt in de ‘vertrouwensleer’ geldt enkel tussen handelaren, tenzij onder specifieke omstandigheden (ik zal wel duizenden keren verwezen hebben naar de mijlpaalbijdrage van M/E. Storme ‘Bewijs- en verbintenisrechtelijke beschouwingen omtrent het stilzitten van de aangesprokene bij een factuur en bij andere vormen van aanspraakbevestiging’ T.B.H. 1991, 463 e.v. inz. nrs 13, 22 & 27).
Daarenboven een traditioneel overgenomen standaardmotivering uit het werk van Stijns & Vanderschot (Contractuele clausules rond de (niet-) uitvoering en beëindiging van contracten, Intersentia 2006) :“Ook in het kader van toetredingscontracten moet van een redelijke kennisname en aanvaarding van de specifieke voorwaarden sprake zijn, en dit in verhouding tot het "ongebruikelijk karakter" van de clausule (vgl. ook art.32,23 W.H.P.C.).”
Over de “waarde” van clausules ter kennis gebracht via websites e.d. zal ik het een andere keer hebben: een hoofdstuk op zich, waarbij ook even stilgestaan mag worden bij het hoge aantal ‘digibeten’.
(2) In de (voor de crediteur béste) veronderstelling dat het beding “overeengekomen” zou zijn, heb je art. 1231 B.W. dat al sinds jaar en dag stelt:
Ҥ1De rechter kan, ambtshalve of op verzoek van de schuldenaar, de straf die bestaat in het betalen van een bepaalde geldsom verminderen, wanneer die som kennelijk het bedrag te boven gaat dat de partijen konden vaststellen om de schade wegens de niet-uitvoering van de overeenkomst te vergoeden.
In geval van herziening kan de rechter de schuldenaar niet veroordelen tot een kleinere geldsom dan bij gebrek aan strafbeding verschuldigd zou zijn geweest.
§2 De straf kan door de rechter worden verminderd wanneer de hoofdverbintenis gedeeltelijk is uitgevoerd.”
En om het belang van deze - eigenlijk “automatische” rechtsbescherming te benadrukken, wordt aangevuld met een niet mis te verstane derde paragraaf:
“§3 Ieder beding dat strijdig is met de bepalingen van dit artikel wordt voor niet-geschreven gehouden”. Zo goed als unaniem wordt aanvaard dat die matigingsbevoegdheid van ‘openbare orde’ is (o.a. verwijzingen in Van Oevelen, ‘Kroniek van het verbintenissenrecht 1993 - 2004, R.W. 2004/05, 1641 e.v. nr 31 noot 143 & nr 33 noot 151): eigenlijk betekent dat concreet in mensentaal dat de rechter die dat nazicht niet spontaan uitvoert..... zijn werk niet deugdelijk doet.
(3) Tot slot was er de specifieke consumentenbescherming.
Om opnieuw een eigen standaardmotivering (“mon verre n’est pas grand mais je bois dans mon verre ;-)) van een paar maanden terug te citeren:
“Daarenboven dient de aanrekening in ieder geval getoetst aan de wet op de handelspraktijken (Stijns & Vanderschot, 'Contractuele clausules rond de (niet-)uitvoering en de beëindiging van contracten', 30, nr.53, noot 115).
Het is op deze grond dat de Rechtbank het betreffende schadebeding bij gebreke aan vastgestelde wederkerigheid (art.31,15 W.H.P.C.) afwijst als ongegrond.
Aanleggende partij werd ter zitting door de Rechtbank geïnterpelleerd nopens deze aangelegenheid. Het was zo dat zij haar opmerkingen terzake heeft kunnen laten gelden, en haar rechten van verweer niet geschonden worden door enige ambtshalve toetsing terzake (Fettweis, Manuel, p.15 noot 2).”
Quod scripsi, scripsi ......
Ook een soort omzet ;-)
Een van de weinig statistieken die ik in Roeselare niét bijhield, was het cijfer van de afgewezen “bijhorigheden” aan schadebedingen en kosten allerhande. Vaak dacht ik er wel even aan, maar het zou een hele klus op zich geweest zijn, en so what: “temperen” was ook geen becijferd doel op zich, enkel een manier om tot een meer menselijke justitie te komen.
Het betekende ondertussen wel een mooie “omzet”...
Het zou interessant zijn dié eens te vergelijken met andere vredegerechten: inderdaad, ‘Quot capita, tot sententiae’. Net zoals dit rechterlijk individualisme garant staat voor frisse inspiratie van virtuele ‘dissenting opinions’ onder vrederechters, is het hun zwakke Achillespees: geen lijn in het beleid, misschien nu minder dan ooit, tenzij in de richting van een klein Justitiefabriekje, waar alles toch blindelings ingewilligd wordt, want “niet mijn zorg, de politiek moet het maar oplossen”.
Zoals de vrederechter van het eerste kanton Schaarbeek in Humo van 31 10 2011 over een tramticketje van €2 met €386 aan kosten erkende, maar ook afwimpelde met een door de journaliste genoteerde (zucht):”Wat wil je dat ik daar als vrederechter aan doe ? Je ziet het ook bij de andere schuldvorderingen: de parkeerboetes, de vorderingen van Telenet, Mobistar, Belgacom, Electrabel... (...) Je zit snel aan het vijfdubbele van het oorspronkelijke bedrag. Alle verhouding is zoek (...) Of dat nu moet aangepast worden of niet, dat is een goeie vraag aan de politiek. (...) Wordt het een business ? (Zucht) Het is allemààl business”
Misschien binnenkort een blogje over concrete toepassingen tegenover repeat-players, want 2012 dreigt het jaar te worden van de Derde Ruiter van de Apocalyps: die van misbruik, speculatie en honger. Geen Justitie, maar Ju$tice.
Photo of the day:
A quote a day, keeps the doctor away ;-/
“When the Lamb opened the third seal, I heard the third living creature say, "Come and see!" I looked, and there before me was a black horse! Its rider was holding a pair of scales in his hand. Then I heard what sounded like a voice among the four living creatures, saying, "A quart of wheat for a day's wages, and three quarts of barley for a day's wages, and do not damage the oil and the wine!"
You Tube of the day:
Opening of the Third Seal: Black Horse Rider of the Apocalypse: about Ju$tice...
Wat u vast niet gemist hebt - Ce que vous n’avez certainement pas râté - You didn’t miss this one did you ???
2011 12 18 “Ons lijden aan de paradijsneurose” (Stefan Hertmans in De Morgen, De Gedachte)
2011 12 17 “Veel steun voor WikiLeaksmol op tweede procesdag (De Standaard)
2011 12 17 “Les malades mentaux augmentent chez les salariés” (étude de l’OCDE dans Le Monde)
2011 12 06 “De minister in het zwart” (Jan Nolf, Opinie VRT De Redactie)
2011 12 03 “Uw geld of uw meubelen !” (interview Jan Nolf in De Tijd)
2011 11 23 ‘Nieuws uit Roeselare/Roulers’ (E. Breways in De Juristenkrant, p. 7)
2011 11 24 “L’avis des citoyens européens sur leur justice” (Paroles de juges)
Poem of the day:
Misschien het nieuwe lied van Urbanus, ‘Pek en pluimen’:
“Een van zijn nieuwe nummers, want die zijn er ook, “Pek en pluimen”, kondigt Urbanus aan als een “protestlied tegen alles wat er misgaat in de wereld”. In het lied worden onder meer lobbyisten, “parkeermeternazi’s” en wereldvreemde rechters de les gespeld.” (klik hier voor meer op VRT De Redactie).
Enkele blogs met kleine, concrete voorstellen voor een betere justitie:
Volmacht mogelijkheid in de rechtbank tussen samenwonenden (30 09 2010)
Mini – rechtsplegingsvergoeding voor “kassa-kassa-zaken (03 12 2011)
Parkeerretributies naar de politierechtbank (10 11 2011)
Afschaffing van het ‘voorrecht van rechtsmacht’ (07 11 2011)
Minnelijke Schikking (03 10 2011)
Territoriale bevoegdheidsregels voor invorderingen van o.a. nutsbedrijven (09 09 2011)
Some pages of JustWatch in English:
The first day in the life of...
Quelques pages de JustWatch en Français:
Some links to earlier JW blog pages about security in our courts:
16 10 2011 De scherven van Schaarbeek
16 02 2011 De zwakste schakel van de veiligheid
15 02 2011 Security bis, ter, quater etc..
06 09 2010 Security is an English word, isn’t it ?
03 09 2010 Flash back 3 maand geleden
Some links to earlier JW blog pages about the Belgian project of ‘Family Courts’:
2011 08 05 ‘De familierechtbank dichterbij, familiejustitie verderaf’ (VRT De Redactie Opinie)
2011 08 05 ‘Quod erat demonstrandum’
2011 04 30 ‘Dit koude nest...’
2011 03 03 ‘See you in court ?’
2011 02 23 ‘Spoor 1 naar Kortrijk...’
2011 01 23 ‘The Far Family Court ? Nein, Danke !’
Some links to earlier JW blog pages about Belgian reform projects on justice
2010 10 12 ‘Oops, stuck again !’
2010 09 29 ‘Too big, you get stuck’
2010 09 18 ‘Le rond point de la justice ?’
Some links to earlier JW blog pages about the costs of justice & poverty
2015 08 15 “Justitie anno 2084” (VRT De Redactie, Opinie)
2010 10 27 ‘Low cost recovery, high alert’
2010 10 18 ‘De armoede-toets van justitie’
2010 10 06 ‘Let them drink Spa Blue ?’
Some links to earlier JW pages about Justice of the Peace and conciliation
2011 05 30 ‘Lettre à Voltaire’
2011 01 28 ‘Hoeveel kost je vredegerecht of ...?’
2010 11 21 ‘Voiltaire Day: natural .... judges !’
2010 11 13 ‘Donkere wolken boven de vrederechters’
Jogging around Bruges:
Visits of Courtrooms:
Bruges, Huyse Die Caese (ancient courthouse of the Juges d’Instruction)
Lyon, Security in old & new courts
My favourite bridges of 2010: bridges as the symbol of Justice
Vind met uw cursor de links in de teksten. Trouvez avec votre curseur les liens dans les textes. Find with your curser the web links in the texts.
boetebeding: ju$tice
18 december 2011
The Third Rider on the Black Horse carries a pair of balances. In this case not the symbol of Justice, but indicating the (speculative) way that bread would have been weighed during a famine.
