“Waar blijven de witte raven ?” is de wat uitdagende titel van een bijdrage in Ad Rem (tijdschrift van de OVB) van de HRJ. Het artikel moge dan volgens de eerste voetnoot ervan “in eigen naam” geschreven zijn, als de Voorzitter van de HRJ himself een stuk ondertekent waarin hij samen de pen houdt met een “eerste auditeur” van de VAOC van de HRJ, en een “adjunct-auditeur” van de BAC ervan, dan weet je vanwaar de wind waait. Officiëler kun je een tekst moeilijk maken, want protocollair begeleid door de stoet van je eigenste semi-parket.

Het risico.

Het HRJ-stuk benadrukt in de inleiding terecht het risico op een groot “kennis- en ervaringsverlies” naar aanleiding van de pensioneringsgolf in de magistratuur. Misschien kunnen we die golf een milde tsunami noemen. De oorzaken daarvan liggen net als bij een zeegolf, diep onder de oppervlakte. Justitie kent wel niet zozeer ‘zeebevingen”, als een groeiende erosie aan arbeidsvreugde. Uiteraard is dit een ander debat, maar de permanente stoelendans waaruit een carrière in justitie meestal bestaat, is alvast een stuk van het probleem. Telkens een kantelmoment waar de HRJ bij komt kijken, want het is haar grondwettelijke taak. Hoe de HRJ daarin te werk gaat, grijpt dus voor generaties lang in op de kwaliteit van het recht-gevend werk (term die ik al een tijdje verkies boven de monoloog van het paternalistisch recht-spreken).

De HRJ zelf daarover.

De kwaliteit van de selectie door de HRJ is een onderwerp waarover de HRJ zelf zo goed als het monopolie blijkt te hebben. Van buitenaf wordt haar nogal eens gebrek aan “transparantie” verweten (Prof. M. Storme, nog recent in ‘Storm(en) over recht’), maar een systematische opvolging van dit rechters-gevend werk bestaat niet. De HRJ heeft geen pottenkijkers, en is daar als feitelijke Vierde Staatsmacht (pech voor de pers) best tevreden mee ook.

De Witte-Raven-bijdrage kwam er na een jarenlang aanhoudende reeks doemcijfers over de zgn. ‘derde weg’ tot de magistratuur. De onbegrijpelijk lage slaagscore van nochtans ervaren advocaten, noopte de HRJ tot een verklaring die zij vond…. bij de kandidaten zelf.  Voetnoot 25 van de bijdrage geeft een lijst van de “meest voorkomende gronden voor het niet-slagen” en vermeldt o.a. “onvoldoende luisterbereidheid, onvoldoende empathisch vermogen, onvoldoende zin voor interactie en collegialiteit”.

Gebuisden daarover, en de geslaagden.

Laat het nu net de bevraging over voormelde kwaliteiten dit zijn waarover een aantal geëxamineerden zich al lang beklagen. Of eerder de niet-bevraging hierover. Verwondering over het gebrek aan interesse van de HRJ zelf over die elementaire menselijke bagage voor het ambt van magistraat, bij uitstek voor wie op korte termijn als alleenzetelend rechter zijn plan moet trekken, en dus vrederechters in de eerste plaats, maar de facto iedereen. Ook recent benoemde rechters oordelen in kort geding, en de veralgemening van de ‘unus iudex’ zet zich zelfs door tot in de beroepen tegen vonnissen van vrederechters.

Het aantal geslaagden dat vervolgens niet functioneert, zou ook eens moeten in kaart gebracht worden. Er is niet één “trage rechter”, er zijn er een aantal, en opmerkelijk ook via deze derde weg benoemd. Of nog verwonderlijker, via het examen inzake beroepsbekwaamheid, waar het percentage van niet-geslaagden nochtans gewoon ontstellend is.

Misschien zou dat een omgekeerde piste kunnen blijken om de vinger aan de pols van de HRJ zelf te leggen.

Dat “gebuisden” zich ergeren over HRJ-examinatoren die het hebben over het GerechteRlijk Wetboek geeft dan weer op technisch vlak te denken. Het zijn dan niet alleen onbekwamen die het hebben over de ‘Onraad van Justitie’.

Kwaliteit bij de HRJ.

Er wellicht van uitgaande dat die kwaliteit evident is, beperkt de geruststelling in de Witte-Raven-bijdrage zich tot voetnoot 13: “de leden van de benoemings- en aanwijzingscommissies van de Hoge Raad voor de Justitie werden allen grondig opgeleid inzake selectie en interviewtechnieken”. De auteur kan het weten, en oordeelt er wellicht zelf over: professor Vervaeke is geen jurist, maar “gerechtspsycholoog”, en expert in ondervragingstechnieken.

In welke mate die “crash course” reëel is, en volstaat, is een goede vraag. Het lijkt wel iets weg te hebben van een Google-vertaalfunctie om je meertaligheid te bewijzen. Van talen gesproken: de bijdrage heeft het over het idee van een “pool” van toegevoegde magistraten. Laat die ‘pool’ nu net het woord zijn waarover het laatst verkozen lid van de HRJ struikelde in haar door de HRJ zelf on-line gezet verkiezingspamflet: geschreven als de “poule” van magistraten, waarmee ze dus niet de kip met de gouden eieren bedoelde (link hier naar m’n Opinie VRT De Redactie daarover: ‘de HRJ en de Wet van Parkinson’).

Het zou een goede zaak zijn indien de verkiezingspamfletten van de HRJ-verkozenen on line op de HRJ-site zouden blijven staan, als bescheiden herinnering aan hun menselijke feilbaarheid en hun nietszeggende engagementen.

Voorzitter Vervaeke zal me altijd bij blijven als de man die bij het namiddag bezoek van de HRJ aan de verzamelde magistraten van het arrondissement Kortrijk op 17 09 2007 de noodzaak uitlegde van meer mobiliteit tussen magistraten. Ieder woord verbatim in mijn herinnering gegrift:“Het moet toch kunnen dat een beslagrechter die een  burn – out heeft, een tijdje vrederechter kan spelen.” Hij leek even te aarzelen om het woord ‘burn-out’ uit te spreken, en keek vervolgens theatraal de zaal rond. Vermits een HRJ-bezoek op verplaatsing qua stijl altijd iets weg heeft van een bezoek van een ambassadegezelschap van een vreemde mogendheid, zwegen de thuisspelers beleefd. Mijn hoofdgriffier en ik keken elkaar aan met een mini-paniek in de blik: “hebben we dat goed gehoord ?”. Ik had een asthma-dagje, en werd nog kortademiger. Ik heb die dag dus ook gezwegen, maar de terreinkennis van de HRJ is sinds die dag bij mij alvast zonder herkansing gebuisd. Later mailden collega’s dat de HRJ-voorzitter die ‘bon mot’ ook elders had laten vallen: dus geen ‘slip of the tongue’.

De les van de HRJ-selectie.

Weinig analyses zijn naadlozer toe te passen op justitie dan het Oikos-betoog van professor Paul Verhaege (link hier naar diverse lezingen): ‘De effecten van een neoliberale meritocratie op identiteit en interpersoonlijke verhoudingen’ (Oikos 56, 1/2011, online deels ook te vinden op Liberales.be op 06 05 2011, link hier).

Verhaeghe prikt de ballon genadeloos door: “Sociaaldarwinisme en neoliberale meritocratie geven de indruk dat zij de van nature uit beste persoon of groep bevoordelen. (…) Wij steken de natuur een handje toe om die ‘fittest’ sneller naar boven te halen. In de werkelijkheid liggen de zaken wel even anders. (…Zij) gaan zelf bepalen wat zij als de ‘fittest’ beschouwen en hoe ze dat gaan meten. In de praktijk betekent dit dat zij in toenemende mate een door hen zelf bepaalde, enge realiteit in het leven roepen, terwijl ze beweren een natuurlijke winnaar te bevorderen. Vervolgens houden zij die ‘realiteit’ structureel in stand omdat ze systematisch die winnaars gaan bevoordelen, zodat deze daardoor aan de top blijven. Op de koop toe wordt dit dan verkeerdelijk begrepen als een bewijs voor de juistheid van de redenering”.

De justitie die door de HRJ gecreëerd wordt heeft met democratie slechts de (in casu dramatisch slecht georganiseerde, en ongecontroleerde) verkiezingen gemeen. Die éne verkiezing om de vier jaar verhult een “centraal geleid en strak gepland meetsysteem van de ‘productie’ en de individuele bijdragen daartoe, waarbij er uit hoofde van het systeem zelf slechts een beperkt aantal ‘winnaars’ kunnen en mogen zijn” (Verhaeghe, verwijzend naar Swierstra & Tonkens).

Verhaeghe ontrafelt aldus de mythe van de ‘objectieve metingen’ die ook in een mondeling examen gebeuren en besluit:” Een nader toezien toont heel snel dat er overal niches ontstaan, die vooral voor zichzelf zorgen via een ‘ons-kent-ons-mentaliteit. Bovendien gelden die metingen enkel voor de professionele groep, en niet voor diegenen die de metingen uitvoeren – dit is het onderscheid tussen de werkmieren en de bovenlaag van de évolués”.

Je ne saurais mieux dire.

Misschien moet deze trilogie over de HRJ ooit nog een epiloog kennen voor nieuwe denkpistes, en een bedenking over de uitspraak woensdag van HRJ-co-voorzitter, advocaat-generaal  Cottyn, die in de Senaatscommissie Justitie ten persoonlijken titel voorstelde dat iedereen vanaf de geboorte zijn/haar DNA zou moeten afstaan om toekomstig strafonderzoek te vergemakkelijken.

Dubbele winst, want DNA meteen een onfeilbaar idee om de ‘witte raven’ te herkennen....

Follow me on Twitter@NolfJan

Photo of the day:

Today not a Classic French Citoën of the sixties ‘Ami’ (Friend), but a white Ford Mustang. I owned 2 of them in my young years as a lawyer, and still stay fascinated by its legend. The blog today was about ‘white ravens’ ;-)

A quote a day, keeps the doctor away :

“Pour prendre un exemple du ridicule qui s'attache à certaines situations, le CSM a convoqué et entendu Philippe Courroye procureur de la République à Nanterre à des fins peut-être disciplinaires mais on a recueilli l'avis du procureur général de Versailles qui porte pourtant une responsabilité considérable dans ces errements au point qu'on a pu s'interroger sur le point de savoir qui était le vrai chef de l'autre.
Il y a des absurdités évitables. Certes on n'abolira pas, comme par magie, les catastrophes professionnelles résultant de choix politiques peu clairvoyants mais il ne sera pas impossible de limiter les scandales de l'impéritie et les hontes de la servilité.”

Blog ‘Justice au singulier’ van ere-advocaat-generaal Philippe Bilger 05 07 2012 (iink hier).

You Tube of the day:

Het meest “verfoeilijke” wetsartikel: Prof. Van Orshoven over art 151 GW (de HRJ)

Quote daaruit:

“De bevoegdheid voor justitie is overgedragen aan de in democratisch opzicht onverantwoordelijke Hoge Raad voor de Justitie”

Wat u vast niet gemist hebt - Ce que vous n’avez certainement pas râté - You didn’t miss this one did you ???

2012 07 05 ‘La justice de Jean-Marc Ayrault’ (blog ere- advocaat-generaal Philippe Bilger over de CSM)

2012 07 04 ‘DNA staal afstaan bij de geboorte” (DS)

2012 07 03 ‘Tony Van Parys stopt met politiek’ (DS)

2012 06 29 ‘Senaatscommissie hoort HRJ over zaak Van Uytsel’ (HLN)

2012 06 28 ‘Tony Van Parys lid van de HRJ’ (DM)

2012 06 28  Verslag zitting Senaat verkiezing HRJ

2012 06 28 ‘HRJ: geen blunders van magistraten in zaak Ronald Janssen’ (Knack)

2012 02 14 ‘De HRJ en de Wet van Parkinson’ (J. Nolf in Opinie VRT De Redactie)

2009 05 13 Voorstel van wetswijziging art. 259 bis Ger.W. opgesteld door studiedienst OVB

2012 07 03 ‘Le procureur Courroye devant de Conseil Supérieur de la Magistrature’ (Affaire Le Monde dans Le Monde)

2012 07 03 ‘Le domicile et bureaux de N. Sarkozy perquisitionnés (Affaire Bettencourt dans Le Monde)

2012 07 03 ‘La juge Prévost-Desprez mise en examen pour violation du secret professionnel” (Affaire Bettencourt dans Le  Monde)

2012 07 02 ‘Antiterrorismewetgevingen openen deur voor misbruik’ (Human Rights Watch in Knack)

Vroegere JustWatch blogs over de HRJ:

2012 07 02 ‘HRJ (1)

2012 03 28 ‘Justice Supérieure’

2012 03 13 ‘HRJ: probleempje’

2012 03 12 ‘WOOW op kasteelbezoek’ ;-)

2012 03 11 ‘De Hoge Raad van Antwerpen ?’

2012 03 03 ‘De Zeer Hoge Raad van Justitie’

Poem of the day:

“ Neutralité cet instant

comme un centre égalisant un peu

jusqu’à rien ce que je connaissais encore

et ce que je connaissais déja

Non le noeud mais le nu

entre les atteintes de l’avenir

et les costumes du passé

seulement instant cette absence

...

Afzijdigheid dit ogenblik

als een middelpunt dat

wat ik nog kende

en wat ik reeds ken

een beetje in evenwicht brengt

Niet het kluwen maar het naakte

tussen de inbreuken van de toekomst

en de vermommingen van het verleden

dit ogenblik enkel afwezigheid”

Christian Dotremont, ‘Chronique’ (uit ‘Ceci n’est pas une poésie’, Een Belgisch-Franstalige Anthologie belge francophone’ van Barnard, Dirkx & Lambersy (Atlas 2005)