Strafpleiter Joris Van Cauter kreeg de Gentse Kamer van Inbeschuldigingstelling achter zich om de fundamentele vraag over (on-)grondwettelijkheid van de Afkoopwet aan het Grondwettelijk Hof voor te leggen en dat gebeurde vandaag in een opmerkelijk geanimeerde zitting.

De Gentse magistraten willen – op suggestie van Van Cauter – namelijk weten of de ‘verruimde minnelijke schikking’ waarbij verdachten zelfs grote fraudezaken kunnen afkopen, discrimineert.

De klachten over ‘klassenjustitie’ vonden dus eindelijk gehoor. Knack publiceerde daarover op 3 juni 2015 zelfs het geheime evaluatierapport (link hier).

Uit dat rapport blijkt dat ook de willekeur nog erger is dan vermoed.

Advocaat Van Cauter legde dat rapport vandaag dan ook voor aan een zeer aandachtig Grondwettelijk Hof. Er was enige hilariteit bij de rechters toen Van Cauter vermeldde dat het rapport “niet zo gemakkelijk te verkrijgen is”.

Nog meer hilariteit volgde toen Van Cauter tijdens zijn pleidooi passages uit het rapport voorlas: de illusie van “solden” bij justitie.

In het rapport vertelt een procureur “marchanderen is mogelijk bij mij maar ik krijg altijd wat ik wil en soms meer. Ik wou ooit €10.000 en begon met €18.000 te vragen waarop de advocaat meteen toehapte.  Bij de rechter is de boete maar €1.000”.

De willekeur en discriminatie die de Afkoopwet veroorzaakt illustreerde Van Cauter al verleden jaar in zijn Openingsrede voor de Gentse Balie aan de hand van zijn Calvados-proces in Dendermonde (verslag op deze Law Blog - link hier).

Een winkelalarm was afgegaan voor een 20cl flesje Calvados van €4,45 dat een klant nog in een werkmansbroekzak vergeten was. Van Cauter probeerde toen voor de van winkeldiefstal beschuldigde werkman toepassing te maken van de regel van drie met de afkoopdeal voor Omega Diamonds: 2 miljard euro belastingsfraude is gelijk aan 160 miljoen euro boete. Dan moet 4,45€ leiden tot een boete van 0,36 €, redeneerde hij, maar ving bot. De zaak ging onverbiddelijk door voor de correctionele rechtbank.

‘Waarom is het Scheldewater in Dendermonde zo donker en in Antwerpen zo diamanthelder’, vroeg Van Cauter zich toen af.

Vandaag ging het in het Grondwettelijk Hof over een andere zaak van advocaat Van Cauter: het Gentse parket weigerde de Afkoopwet toe te passen voor een bankbediende die verdacht werd van verduistering. De man vergoedde zijn werkgever alvast maar het parket weigerde echter finaal de minnelijke schikking en wil verder vervolgen, terwijl dat in vergelijkbare zaken niet het geval is.

De Gentse Kamer van Inbeschuldigingstelling speelde de vraag door naar het Grondwettelijk Hof: welke waarborgen gelden er bij dat soort van onderhandelingen ?

Uit het evalutatierapport blijkt dat zelfs de procedureregels van de Afkoopwet  enkel worden gevolgd als het een mediatieke zaak is: ‘ het enige waar het Openbaar Ministerie nog voor bevreesd is, is de media”, stelde Van Cauter al in zijn Openingsrede.

In geen enkele vergelijkbare wetgeving in Europa wordt de rechter zo buiten spel gezet. Bij ons heeft de rechter slechts nog een ceremoniële rol: als het ware de notaris van het parket spelen.

Of in de woorden van Van Cauter: ‘de wet zorgt voor een stoelendans in de zittingszaal: het openbaar ministerie kruipt op de stoel van de rechter en de rechter gaat op de stoel van de griffier zitten’.

Zowel in Frankrijk als in Nederland wordt het akkoord tussen het parket en de verdachte of beklaagde partij integendeel nog steeds inhoudelijk getoetst door een onpartijdige rechter. Onze Afkoopwet is internationaal een buitenbeentje.

De discussie gaat dus niet alleen over discriminatie, maar ook over de scheiding van de machten en de toegang tot een onafhankelijke rechter.

Van Cauter steunt zijn kritiek dan ook niet alleen op de Grondwet maar ook op het Verdrag voor de Rechten van de Mens en de rechtspraak van Straatsburg. Voor de Afkoopwet wordt dit een historische test.

De uitspraak van het Grondwettelijk Hof volgt wellicht pas binnen een drietal maanden.

Ondertussen publiceerden advocaten Joris Van Cauter en Karel de Meester over dat onderwerp een interessant boekje ‘Justice for sale, Onderhandelen over schuld en boete’ (link naar uitgeverij Larcier hier).