Inleiding

Jef Ravelingien (Deerlijk ° 1939, rechts op de foto) ontmoette ik in mijn Torhoutse collegetijd. Een totaal andere priester, dan wie ik tot dan gekend had, inderdaad ook niet lang voor mei 1968. Samen met twee andere priester - leraars (Piet - nu Pedro - Declercq en Roger - nu Rogelio - Ponseele)  koos hij kort daarna voor een engagement in de wereldkerk, maar aan de basis, in de lijn van de bevrijdingstheologie : de armen van El Salvador. Medische problemen hielden hem uiteindelijk tegen, maar Jef bleef hier steeds de ‘ambassadeur’ van de boodschap en het land waar hij hart en ziel aan verloren heeft: de verdediging van de ‘stemlozen’ in het spoor van aartsbisschop Romero, vermoord door een doodseskader op 24 03 1980 tijdens een door hem opgedragen mis in een ziekenhuiskapel.

Jef Ravelingien was in het seminarie jaargenoot van Roger Vangheluwe, en had zelf toen als begeleider Godfried Danneels, zodat zijn brief (klik hier )aan de vroegere aartsbisschop als getuigenis en bevraging een bijzondere betekenis heeft.

JW: Sinds bijna 30 jaar ben je de “uitgever” van het dagboek van Piet Declercq in El Salvador, met nu al 5800 blzn “verhalen over mensen die rechtop gaan staan verhalen over een geloof dat hen bevrijdt (...) Ongelooflijk hoeveel tegenslagen en tegenwerkingen die mensen daar moeten weerstaan. De spirit die hen helpt om toch maar niet te capituleren” (Centraal Amerika Info 4-6/2010). Geloof kan bergen verzetten, maar het is toch de rol van justitie om hier voor rechtvaardigheid te zorgen, en blijkbaar is justitie jullie partner (nog) niet ?

JR: Meer dan 40 jaar al mag ik een dichte medewerker zijn van mijn vrienden in Latijns-Amerika (El Salvador). Omdat zij al die tijd voornamelijk werken met heel arme mensen was een eerste belangrijk aspect van hun werking: helpen waar je kunt, via  noodhulp, o.a. (kleine) projecten via hun achterban thuis,  steun die ze verkregen van grotere (internationale) organisaties…

Het duurde niet lang vooraleer mijn vrienden (en ook de meeste helpende organisaties) grondig van aanpak veranderden. Twee aspecten vooral: van een caritatieve en individuele pastoraal wilden ze met hun mensen de oorzaken van de miserie onderkennen (analyse en bewustmaking) én probeerden ze de slachtoffers te verenigen en ze tot echte deelnemers aan het project te laten evolueren.

In vele landen (ook duidelijk in El Salvador) werden de onaantastbare machthebbers nu bevraagd, en vaak ook beschuldigde als verantwoordelijken van de bestaande ellende. Hun antwoord was bijna altijd: repressie en zware verkiezingsfraude.  Toen dat bleef escaleren en de repressie bloediger en nog meer gepland werd – vooral de invloedrijke basiswerkers werden geviseerd (onderwijzers, vakbondsmensen, priesters en andere pastorale werkers,…) werd ook het verzet beter georganiseerd. Twaalf jaar oorlog, en na 10 jaar een quasi patstelling.

Na moeizame onderhandelingen kwamen er in 1992 eindelijk vredesakkoorden.

Ik herinner mij dat een van de meest geëiste verlangens van de bewuste basis was: hervorming van de justitie. Tot dan toe was het gerecht een verlengstuk (letterlijk en figuurlijk) van de heel rijke clans en van het leger en politie. Tot dan deed niemand een beroep op het gerecht. Integendeel – daar moest je geen gerechtigheid van verwachten. Als er al eens een verkiezingsoverwinning van een niet-ultrarechtse fractie in de lucht hing, was ’s anderendaags de ‘orde al hersteld’ door een staatsgreep van een kolonel, als pion van de 14 rijke families (zoals ze altijd al genoemd worden…).

Nu, na de vredesakkoorden, is justitie bijlange nog lang  niet verworven. Op papier wel, maar feitelijk nog zelden. Wel zien we dat de basis waakzamer en mondiger wordt; men blijft eisen dat er geen onaantastbare machthebbers meer zijn. Het gaat de goede kant op.  De laatste tijd worden nu verscheidene ex-presidenten van de jaren 1992-2009 publiek vernoemd in fraude-dossiers. Ook internationaal (in de V.S. en in Spanje)  worden oude klachten  nu behandeld. Denk aan de moord op aartsbisschop Romero (1980)  en de moord op de zes invloedrijke Jezuïeten (1989).

Dus: justitie is hun partner aan het worden. Het weinige wat ik hier, dus van op grote afstand van de hele zaak begrijp, is dat de kleine mensen en hun verdedigers enorme inspanningen doen om recht te bekomen. En ze gaan zeker vooruit!

JW: De verdediging van de mensenrechten is de rode draad doorheen het levensverhaal dat je bindt met je vrienden in in Midden - Amerika. Dat thema duikt hier op rond de asielzoekers, en de Roma, alhoewel we in Europa eigenlijk in welstand leven. Is Justitie niet het beste ‘breekijzer’ om die mensenrechten waar te (blijven) maken ?

JR: Basisbeweging is altijd een beetje ‘avant-garde, vanguardia’. Zelden een echte massabeweging. In het beste geval wordt het gist in het deeg. Enkelen ‘zien’ de uitdaging, het probleem. Ze zijn gevoeliger voor het onrecht – hun voelhorens worden net iets eerder beroerd. Wellicht omdat zij er midden in wilden gaan staan.

Mijn kleine ervaring is zo dat mensen die voor het ene, concrete onrecht openstaan, en er voor in beweging komen, ook vlugger begrijpen wat er op veel andere plaatsen en domeinen misloopt. Hier, en wereldwijd.

Waarschijnlijk is het heel persoonlijk: hoe komt het dat de ene mens het wel (in)ziet en een andere niet? Zou het kunnen dat de wortels van dat aanvoelen teruggaan naar een ver verleden?

Hoe dan ook: je kunt niet met 1000 thema’s  of projecten bezig zijn. Maar je kan wel een zintuig hebben voor onrecht, of positief voor de geldigheid of de juistheid van een bepaalde aanpak van een streefdoel.

Neem nu b.v. de asielzoekers bij ons. of de Roma in Europa.

Ik ken een aantal mensen die stevig geëngageerd  werken rond de Vierde Wereld bij ons. En daarmee al overbelast zijn. Zij kunnen er niets meer bij nemen. Maar het is onmiddellijk voelbaar dat zij de problematiek van ontheemden of vluchtelingen verstaan. En blij zijn met initiatieven van en voor deze groepen. Ook al zullen ze niet de trekkers zijn. Maar hun bescheiden, zij het wat passievere steun is aanwezig. Zij staan duidelijk aan dezelfde kant. Dwars over (geloofs)overtuigingen heen  voelen die mensen zich ‘bondgenoten’.

Ik ben geen expert. Maar ik vermoed dat die gist al voldoende in het maatschappijdeeg moet doordrongen zijn vooraleer er een echt draagvlak ontstaat, een moreel besef, waarop de wetten (mensenrechten…)  rusten.

Zou het kunnen dat de bewogenheid van enkele voorlopers en profetische figuren de eigenlijke verfijners kunnen worden van justitie? Dat wat een degelijke justitie bereikt (soms na jaren) de bekroning, de verankering en dus ook de garantie is van de droom (of roeping) is van elke basiswerker.

JW: Het verzet van Piet Declercq tegen de stuwdam Chaparral doet denken aan gelijkaardige situaties van ‘onmacht’ tegen dergelijke projecten in China, of mega - exploitaties in Afrika. Class - actions zijn gebundelde procedures, waarbij hele groepen van slachtoffers juridisch vertegenwoordigd worden door één advocatenkantoor, om hun gram (of veel meer dan een gram..., en ook gramschap) gelijk te halen.

Ook de Kerk kijkt tegen dat risico aan, in de lijn van “slachtoffers aller landen, verenig u”.

Jullie bundelen dus wel krachten waarvan je niet weet hoe ver die gaan ?

JR: Eens als het verzet tegen onrecht op makro-vlak komt, is de kans al veel groter dat het wel stokt en stilvalt. Ofwel omdat de tijd nog niet rijp is. Ofwel omdat men andere wegen wil bewandelen: de verleiding kan groeien om via niet-democratische wegen toch succes te halen. Die verleiding is veel minder in onze West-Europese landen. In El Salvador bestond die kans decennialang. Nu veel minder want de repressie en de guerrilla (in veel mindere mate) hebben  de bevolking erg oorlogsmoe gemaakt.

Het kan natuurlijk morgen vlug keren. Daarom blijft het geschiedenisonderwijs hoogst noodzakelijk. En ook  het kritisch leren denken…

Daarnaast: het eeuwig blijven herinneren aan de oorspronkelijke doelstellingen: de rechten van de rechtelozen; voortdurend de stem van de stemlozen laten klinken! Zolang ik al bewust(er) leef, blijf ik die horen. Iedere keer weer nieuwe vertolkers.

Maar zal dat luisteren naar de slachtoffers niet vlug ontsporen? Gaan ze niet verder gaan in hun eisen? Té ver? Profiteren, wraak nemen  enz. kunnen achter het muurtje kunnen kijken… Zal een probleem nog beheersbaar blijven? Wordt de gedroomde remedie misschien erger dan de kwaal?

Misschien… Het actuele voorbeeld van de klachtenbundel en de eis van financiële tegemoetkoming van de slachtoffers van misbruik? Het kan toch dat de vox populi elke vorm van verdediging of verzachtende omstandigheden onmogelijk maakt; dat er maar één uitleg nog aanvaard wordt, namelijk de doofpot - theorie en de poging tot beperking van de imago - schade. Dat al of niet stuntelige pogingen, (maar toch eerlijke pogingen om de slachtoffers te helpen) bij voorbaat als des duivels geduid worden.

Eens te meer zal de rechtspraak moeten garanderen dat alles verloopt zoals het moet. Mijn beperkte ervaring met de justitie in El Salvador schreeuwt om wijsheid, onkreukbaarheid  en een vanzelfsprekende objectiviteit.  Het besef dat er maatschappijen zijn die tot en met corrupt zijn wat rechtspraak betreft,en dat het zeker bijlange niet zo is bij ons, stemt mij dankbaar. Ik kan rechters vertrouwen, ook in delicate dossiers zoals nu met de Kerk. Maar ook als de rechten van de kleine en bedreigde medemens op het spel staan…

Jef Ravelingien

° Deerlijk, 18 januari 1938

1951 – 1957 Latijnse humaniora in het Sint-Amandscollege (Kortrijk)

1957 – 1963 Seminarie Brugge: priesteropleiding

1963 – 1977 Priester-leraar Sint-Jozefsinstituut (Torhout)

1977 – 2010 Basisbeweging in West-Vlaanderen

Uitgever van Centraal Amerika Info, gratis 3-maandelijks tijdschrift

klik hier voor alle contactgegevens

Wat u vast niet gemist hebt - Ce que vous n’avez certainement pas râté - You didn’t miss this one did you ?

21 09 2010 ‘Le Rwanda, le génocide et la justice française’ (Le Monde)

A quote a day, keeps the doctor away ;-)

“Daarom vraag ik de Heer de hele week, terwijl ik de weeklacht van het volk hoor en de pijn van zoveel misdaad en schande en zoveel geweld zie, om mij het juiste woord te geven om te troosten, aan te klagen en op te roepen tot spijt”

Monsenor Oscar Arnulfo Romero, 23 maart 1980, daags voor zijn dood.

Uitnodiging studiedag Armoedebestrijding 14 10 2010