Questioning Justice
2012/13
M’n advies van vandaag (voor full text met verwijzingen: klik hier) aan de Kamercommissie voor de Binnenlandse Zaken omtrent het wetsontwerp betreffende de gemeentelijke administratieve sancties (DOC 53 2712/001 - link hier) wijst op een gevaarlijk kantelmoment: eens deze nieuwe (leeftijd-)grenzen voorbij, draaft GAS eindeloos door.
Lees vandaag m’n interview in Knack (link hier).
Ik roep de Wetgever op tot een moratorium, om het huidig concept grondig te laten herdenken na wetsevaluatie en fundamentele heroriëntatie.
Denkpiste hierbij is dat zowel de rechtszekerheid als de proceduriële waarborgen van de burger zouden gediend zijn met een re-integratie van het ‘strafrecht light’ – minstens de figuur van de sanctieambtenaar - in aangepaste deelstructuren van politie- en jeugdparket.
EVEN TERUG NAAR HET BEGIN.
De allereerste bladzijde van het wetsontwerp van 3 maart 1999 vermeldt onverbloemd het concrete, echte pijnpunt: ”In de praktijk moeten wij dan ook vaststellen dat, indien er van de overtredingen op het politiereglement al een proces-verbaal wordt opgesteld, dit proces-verbaal vaak zonder gevolg wordt geklasseerd door de bevoegde procureur des Konings. Dit maakt dat de gemeenten de facto ontdaan worden van de mogelijkheid om hun politieverordeningen afdwingbaar te maken. Als gevolg daarvan zijn zij niet in staat om op een efficiënte wijze alle vormen van de plaatselijke overlast tegen te gaan.”
Met andere woorden: de kwestie bestond er niet in het hoofd te bieden aan nieuwe overlastfenomenen (hondepoep gaat mogelijks terug tot in het Aards Paradijs), maar te remediëren aan het gebrekkig functioneren van justitie zelf.
Nu is het geen toeval dat pas enkele jaren voorafgaand aan de eerste GAS-wet, met name per 1 januari 1995, de arrondissementeel gestructureerde politierechtbanken operationeel werden, bij die gelegenheid uitdrukkelijk enkel bedoeld als “verkeersrechtbanken”. De exponentiële toevloed aan verkeersgeschillen leidde ertoe dat politieparketten hun beleid hierop volledig afstemden. Meteen waren toen in de vredegerechten met dubbele functie de lokale politiecommissarissen ontslagen van de taak van kantonnaal openbaar ministerie: deze essentiële link met de politionele terreinkennis aan de basis, de kennisoverdracht ervan evenals het lokaal handhavingsbeleid verdween. In de grote steden liep dat proces al vroeger met de professionele politierechtbanken aldaar sinds het Gerechtelijk Wetboek van 1967.
De “industrialisering” van het verkeerscontentieux zette alle andere thema’s van de vroegere kantonnale politierechtbanken in de verdrukking. Tot eind 1994 behandelden die nog op iedere zitting de volledige waaier aan overlastproblemen: van lichte agressie tot beledigingen, van sluikstort tot lawaaioverlast. Vanaf 1995 was de rol van de politierechter als nabijheidsrechter echter uitgespeeld. Idem voor het lokale politieparket als aanvoerder en filter.
GAS is bijgevolg geen beleid, het is het gevolg van een gebrek aan beleid. GAS is het gevolg van een verwaarlozing door justitie van buurtproblematieken omwille van de technische voorkeur aan (nodeloos) conflictueel verkeerscontentieux, aangezwengeld door de rechtsbijstandsindustrie en de destijds nog steeds stijgende verkeersonveiligheid. GAS was de noodrem van een trein die men verlaat omdat de slagbomen niet langs, maar dwars op de sporen gezet werden: de auto ging voor, al de rest ging op de dool.
EVOLUTIE SINDSDIEN
Vandaag is de ontwikkeling binnen dat traditionele contentieux van de politierechtbanken echter gekeerd. Er is vooreerst een halvering van de ernstige ongevallen. Daarenboven hebben verzekeringsmaatschappijen alternatieve en consensuele regelingsmethodes gepromoot waardoor steeds meer buitengerechtelijke afhandeling gerealiseerd wordt: zowel de grote standaardisering van de materie, als de concentratie in de verzekeringssector zelf, leiden daartoe.
Ondertussen creëerde de GAS-wetgeving buiten zowel politierechtbanken als jeugdrechtbanken om een parallel ‘strafrecht light’ dat echter steeds ingewikkelder werd: contradictorisch genoeg zelfs zwaarder dan de gewone procedures. GAS dat per definitie luchtig zou moeten zijn, kraakt onder het eigen gewicht. Het verschaft steeds minder voldoening en slorpt daardoor steeds meer werkvelden op: het slokop-effect van wetgevende obesitas.
Daarenboven is de initieel bedoelde werklastvermindering voor de parketten bijna illusoir geworden. “Partnership” en protocolakkoorden zullen het parket nog meer ‘embedden’ in het gemeentelijk beleid voor de zgn. ‘gemengde’ inbreuken. GAS 2 & 3 hebben het klassieke strafrecht & jeugdrecht besmet, bezwaard en gecompliceerd terwijl de toepassing ervan door de Sanctieambtenaar uitblinkt in oppervlakkigheid, tot zelfs systematische en ernstige vormfouten. Ook blijven sanctieambtenaren tot vandaag zelfs jarenlang doorwerken in onwettelijke zonale samenwerkingsverbanden waarover politierechters zich slechts sporadisch kunnen uitspreken bij gebreke aan reële processuele weerbaarheid van burgers. GAS opereert dus de facto constant in ongecontroleerde en ongesanctioneerde illegaliteit. Zelfs als het wetsontwerp hieraan technisch wil verhelpen rijst de vraag naar de authenticiteit van de flinterdunne rechtscultuur binnen deze subsector.
FUNDAMENTEEL ANDERE DENKPISTE
Het is dus hoog tijd om een structurele terugkeer van het gemeentelijk sanctierecht naar justitie te overwegen, wat ook “in eerste aanleg” tot meer kwalitatieve en uniforme rechtspraak zal leiden . Dit ligt des te meer voor de hand in het licht van de schaalvergroting van het Nieuw Gerechtelijk Landschap tot op provinciaal niveau.
Die horizontale mobiliteit kan dat GAS-snelrecht faciliteren, ook dank zij een ‘bestuurlijk parket’ en jeugdparket die de functie van sanctieambtenaar kunnen overnemen. Dat laat ook samenwerking met de multidisciplinaire diensten van de Justitiehuizen toe.
Ook de (kosteloze) gemeenrechtelijke minnelijke schikking (art. 731 ev. Ger.W.) kan in de burgerlijke kamer van de politierechtbank methodologisch haar plaats krijgen.
BLIJVENDE ESSENTIELE PIJNPUNTEN.
1.De GAS-wetgeving is inhoudelijk ontaard tot een willekeurig, patroonloos patchwork van patriarchale betutteling die ingrijpt op de ‘morele openbare orde’ en disproportionele vrijheidsbeperkingen veroorzaakt. De rechtsonderzekerheid is acuut doordat GAS merkwaardig genoeg overtredingen creëert die geen reëel probleem zijn. GAS rijdt zich vast in het drijfzand dat het zelf opspuit. GAS ridiculiseert zichzelf door buitenissige humeurwetgeving en maakt zichzelf irrelevant. Van het oorspronkelijk opzet blijft slechts nog mist over.
2.GAS illustreert de stugge, inspiratieloze en bijgevolg reflexmatig punitieve attitude van lokale beleidsmakers tegenover kwetsbare jongeren die niet kiesgerechtigd zijn of geen deel uitmaken van hun kiespubliek. GAS gaat geestelijk hand in hand met politiek gestuurde, agressieve politietechnieken zoals Very Irritating Police (VIP). Daardoor ontaardt ordehandhaving zelf in stalking en verwerpelijk pestgedrag en wordt aan het imago van de nabijheidspolitie bij jongeren lange-termijnschade toegebracht.
3.De sanctionerend ambtenaar – vandaag bv. vaak de secretaris van een politiezone - blijft een Januskop die de facto noch de iure ontvoogd raakt uit de uitvoerende macht. Dat niet de wet maar een later KB de nieuwe onafhankelijkheidsvoorwaarden van de functie zou omschrijven getuigt niet van veel zorg voor de rechtstaat. Even onaanvaardbaar is dat de procedure die dient gevoerd te worden slechts bij “overeenkomst” per parket zou vastgelegd worden in plaats van bij wet. Hetzelfde geldt voor de kwalitatieve waarborgen inzake onafhankelijke bemiddeling. Sanctieambtenaren kunnen de wettigheid van het reglement nog steeds niet toetsen en laten na de noodzakelijke afweging te maken tussen de autonomie van de gemeente en de individuele rechten van de burger.
De elementaire principes van de democratische rechtstaat worden daardoor onuitlegbaar aan jongeren die met GAS geconfronteerd worden. Dit werkt anti-pedagogisch voor deze jonge, kwetsbare burgers-in-wording. Daardoor worden cynisme, frustratie en en opstandigheid uitgezaaid.
4.GAS is gebruiksonvriendelijk qua procedure zowel voor verdachte als slachtoffer. Slachtoffers dienen nu aparte, dure burgerlijke procedures op te starten.
Niettegenstaande dit een koud kunstje van informatica betreft, voorziet geen enkele overheid online modelformulieren om de praktische drempel van protest en hoger beroep te verlagen. Daardoor beladen besturen zich de verdenking van winstoogmerk op. De rechtsplegingsvergoeding van de advocaat van de gemeente moet, gelet op zijn maatschappelijke opdracht, herleid tot een mini-rechtsplegingsvergoeding.
NIEUWE PIJNPUNTEN
1. De nieuwe leeftijdsuitbreiding wordt koudweg als ‘statement’ ingevuld en niet verantwoord door enige reguleringsimpactanalyse (RIA). Het voor de hand liggende gevaar is dat zonder ernstig onderzoek telkens afgedreven wordt naar steeds prillere leeftijden: zelfs een nieuwe grens van 12 jaar wordt nu zomaar al bepleit.
2. De nieuwe sanctie van gemeenschapsdienst is voor minderjarigen onaanvaardbaar.
3. Inzake de parkeerproblematiek is de waarschuwing van de Raad van State des te actueler sinds het meer recente arrest van het Grondwettelijk Hof op dat punt . Een tweesporenbeleid dat de parkeermaterie via GAS en retributies blijft verdelen tussen politierechter en vrederechter creëert nutteloze proceduriële verwarring. Bij eigentijdse justitie horen homogene bevoegdheidspaketten.
4. GAS wordt steeds meer ingezet als onderdrukkingsmiddel van sociaal protest. GAS vervangt de matrak als plaagstok tegen kleinschalige en vreedzame acties en ontaardt aldus in een mini-Matrakkenwet. Dit is bijzonder gevaarlijk wanneer sociale onrust toeneemt. Democratisch protest mag bij uitstek dàn niet via de gemaksoplossing van GAS in de kiem gesmoord. Ook hierop zouden magistraten onafhankelijker kunnen toezien dan de huidige sanctieambtenaren.
SAMENVATTING EN BESLUIT
De illusie dat justitie alle maatschappelijke problemen – laat staan ergernissen - kan oplossen moet gedempt worden.
Vooreerst dient eraan herinnerd dat “buurtbewoners overlast zien als iets globaal. Het gaat niet om één soort feiten. Een buurt is problematisch of is het niet. Zo’n situatie vraagt dan ook een geïntegeerde aanpak: eerst besturen”. Daarbij horen ook structurele en intense acties van buurtbemiddeling.
Wanneer dan toch sanctionerend optreden overwogen moet worden, zullen zowel de rechtszekerheid als de proceduriële waarborgen gediend zijn met een re-integratie van het ‘strafrecht light’ – minstens de figuur van de sanctieambtenaar - in aangepaste deelstructuren van politie- en jeugdparket. Ook de “ouderlijke betrokkenheid” zal daarin veel meer professioneel en dus onpartijdig benaderd worden en op lange termijn kunnen gewaardeerd worden.
Via gedecentraliseerde antennes van Saturday Courts moet in politie- en jeugdrechtbanken gewerkt vanuit een ‘zorgethiek’ die niet haaks staat op maar samengaat met het juridisch werk.
Deze denkpistes dienen onderzocht in een het kader van een globale en multidisciplinaire ex post-wetsevaluatie, vergezeld van proefprojecten.
Daarom is een moratorium voor nieuwe GAS-wetgeving noodzakelijk.
Uw #justitiewatcher.
Follow me on Twitter@NolfJan #justitiewatcher #justitiefluisteraar For some of my #Tweets, click here.
View my earlier comments, interviews and columns in the press (link here).
Photo of the day:
GAS: trop = teveel.
You Tubes of the Day:
Le substitut du Procureur de la République, Oswald Baudot
‘In nome del populo italiano’ (film Dino Risi)
Afscheid op het vredegerecht, 31 08 2011
Afscheidsinterview in Villa Vanthilt 04 08 2011
M’n rondleiding in het vredegerecht:
‘Het huis van steen en wolken’
Wat u vast niet gemist hebt - Ce que vous n’avez certainement
pas râté - You didn’t miss this one did you ???
2013 04 12 ‘BDW: ‘Gas-boetes prima middel om radicalisering
2013 02 22 ‘BDW start nieuw GAS-boete-offensief’ (Knack)
2012 10 04 ‘Assad zet GAS-boetes in tegen kinderen’ (De Rechtzetting ;-)
Mijn Opinies & interviews over #GAS (klik op de titel voor de link):
2012 10 22 ‘Wettelijke basis GAS-wetgeving blijft overeind’ interview in Knack
2012 10 12 ‘Justitie te koop. Gas-boetes zijn het einde van de rechtstaat’ column in Knack
2012 05 30 ‘Wildgroei aan gemeentelijke adminstratieve sancties ?’ Radio1 Peeters & Pichal
2012 05 26 ‘Gemeenten moeten geen rechter spelen’ Het Nieuwsblad
2012 05 22 ‘GAS terugnemen aub.’ De Standaard
2012 05 22 ‘Vive le Québec libre ! ‘ (over straat- en betogingsverbod) Opinie VRTDeRedactie
2012 04 12 ‘De verdwijning van de strafrechtelijke vervolging’ Opinie VRTDeRedactie
2012 01 23 ‘De champetter en Flurk, GAS boetes voor 14-jarigen ?’ Opinie VRTDeRedactie
M’n FAQ pagina over GAS met nuttige info over procedures: klik hier.
A quote a day, keeps the doctor away :
“Een recente enquête leert dat buurtbewoners overlast zien als iets globaal. Het gaat niet om één soort feiten. Een buurt is problematisch of is het niet. ‘Tussenin’ bestaat in deze niet. Als een wijk problematisch is, is alles er problematisch. Het zijn dan echte klerebuurten. Zo’n situatie vraagt dan hoen dan ook een geïntegreerde aanpak. Als we vroegen wie daaraan iets moest doen, zeiden de bewoners van dei wijken: in de eerste plaats buurtwerkers. Maar ze kregen er geen. Mijn ervaring is dat het bestuur dikwijls geen bestuur voert. Gewapend bestuur invoeren, is dan een stap te ver. Eerst besturen, dan gewapend bestuur.”
Criminolooog Paul Ponsaers in ‘Gewapend Bestuur ?’ (ed. Mieke Santens, Cahier ‘Tegenspraak’, Die Keure 2005, 13)
Poem of the day.
“De taal is onze draad van Ariadne in het labyrint van ons zijn, en we lezen en schrijven niet zozeer om ergens ter bestemming te komen, als wel om de weg terug niet kwijt te raken’
Erwin Mortier, ‘Wat voorbij is begint pas. Lichtzinnige meditaties over het schrijven’ (2010, De Bezige Bij, Amsterdam)
GAS: advies kamercommissie
15 april 2013
GAS dat per definitie luchtig zou moeten zijn, kraakt onder het eigen gewicht. Het verschaft steeds minder voldoening en slorpt daardoor steeds meer werkvelden op: het slokop-effect van wetgevende obesitas.
