Questioning Justice
2012/13
Politie, psychiatrie en justitie. De eerste mikt op orde, de tweede op je hoofd, de derde op je rechten.
Bij alle drie is het verkeerd gelopen, die dramatische winterdag drie jaar geleden. Daardoor is Jonathan Jacob er niet meer. De harde onderzoeksjournalistiek van Dirk Leestmans en Caroline Van Den Berghe in Panorama (link hier) leert ons lessen.
Justitie.
De tendens om rechters steeds vaker te vervangen door parketmagistraten is een funeste piste die ik al sinds jaar en dag bestrijd. Die rolverwarring verwatert de essentiële rechtsbescherming van een rechtstaat. Zo evolueren we naar een politiestaat, liet ik nog in Knack van 23 januari jl. optekenen (link hier).
Het feit alleen al dat 4 op de 10 dringende collocaties door de vrederechter binnen de 10 dagen niét bevestigd worden, en in mijn rechtspraktijk 6 op 10 ‘gewone’ verzoeken afgewezen werden, doet ernstige vragen rijzen. Toch dringt de “dringende” uitzonderingsprocedure de gewone rechtsgang steeds meer terug: 86% van de aanvragen tot collocatie gingen in 2010 naar het Parket.
De territoriale schaalvergroting die het Nieuw Gerechtelijk Landschap op provinciaal niveau – eindelijk – zal organiseren biedt een uitstekende kans om simultaan te remediëren aan twee parallelle wetgevingen: die van de dringende gedwongen opname (zgn. collocatie) en de dringende uithuiszetting bij partnergeweld.
Nu is in beide gevallen die bevoegdheid wel toebedeeld aan de vrederechter, maar de “dringende versie” ervan is de verantwoordelijkheid van de parketmagistraat: bij voorkeur de “referentiemagistraat” in die materie, maar in de praktijk vaak slechts de toevallige substituut van dienst. Nochtans gaat het essentieel om een burgerlijke procedure: geen misdadigers, maar patiënten.
Binnen het kader van de horizontale mobiliteit van de vrederechters moet het perfect mogelijk zijn onder hen een wachtdienst 24/24 7/7 te verzekeren (net zoals bij onderzoeksrechters en parketmagistraten) om alle verzoeken tot collocatie en uithuiszetting meteen bij die ‘nabijheidsrechter’ te laten centraliseren.
Met wat goede wil – ook van griffiers - moet dat kunnen.
Dat zou meteen leiden tot een meer kwalitatieve, menselijke en communicatieve aanpak, wat zou resulteren in alternatieve maatregelen en minder dwang – zoals nu al in de vrederechtelijke praktijk goed blijkt (zie daarover op het einde van de blog de quote van wijlen vrederechter Isabelle Brandon, op 3 juni 2010 met haar griffier door een geesteszieke omgebracht).
Terloops: vrede- en politierechters moeten dringend beschermd tegen zichzelf. Ze blijven zich immers – om puur tactische redenen, eigen aan hun Nationaal Verbond -in de eigen voeten schieten door op hun eigen verzoek in het huidige voorontwerp van wet organisatorisch een Siamese tweeling te blijven. Dat staat compleet haaks op hun volstrekt on-inwisselbare bevoegdheden, vorming, methode en doelpubliek. Een homogene substructuur voor de vrederechters enerzijds en politierechtbanken anderzijds zou hun beider compleet verschillende opdrachten optimaliseren.
Overigens kan ook voor vrederechters wat bijscholing geen kwaad: Zorginspectie Vlaanderen verbaast er zich in haar jaarrapporten steeds weer over dat jaarlijks een vijftal minderjarigen door de vrederechter gedwongen opgenomen blijken - terwijl - oeps - enkel de jeugdrechter daarvoor bevoegd is.
Psychiatrie.
Het drama van Mortsel illustreert uiteraard de soms extreem moeilijke opdracht van de geestelijke gezondheidszorg. De instellingen die echter speciaal erkend zijn als gesloten inrichting moeten echter de logica van de wetgevende vernieuwing van 1990 – eindelijk – aanvaarden.
De psychiatrie heeft inderdaad vandaag kennelijk nog steeds niet de essentie van die wet begrepen: precies naar aanleiding van arresten van het Mensenrechtenhof werd gekozen voor juridisering van de problematiek in plaats van de (vroegere) “medicalisering” (een problematiek die ook voor de Bewindvoering geldt: zie daarover m’n boek ‘Kwetsbaren in het recht - link hier).
De roep tot wijziging van die wet negeert dat de kern ervan frisser en noodzakelijker is dan ooit. Eerder dan een “tandembenadering” organiseerde de wetgever een “estafette”: de procedure wordt opgestart via een medisch verslag, maar het finale woord is aan de rechter. Die rechter (of in een eerste fase de parketmagistraat) kan in principe niet oordelen zonder dat het verslag van een dokter. Enkel dat medisch verslag laat toe dat de procedure opgestart zou worden, maar de arts dient vervolgens die juridische uitspraak ook te respecteren en uit te voeren. Weliswaar slaat ook hier de risico-aversie ook steeds vaker toe. Op die manier hertekent het medisch korps zélf de krijtlijnen.
Toch staan ook dokters niet boven de wet – al bulkt de rechtspraak inzake collocatie van hun koppige weerstand ertegen.
Het drama van Jonathan Jacob mag er niet toe leiden dat dit essentiële principe van de wet van 1990 in het gedrang komt, maar alle echo’s uit de medische sector getuigen ook nu weer van die ouderwetse, retrograde ambitie.
Politie.
Vandaag zit die ook in de tang tussen een justitie die niet functioneerde en de medische sector die abdiceerde: tussen psychiaters die hun hyper-gespecialiseerde verantwoordelijkheid niet opnemen en een parketmagistraat die – althans volgens alle betrokken politiemensen – een medische ingreep bevolen zou hebben. En een huisarts die daar dan nog eens op ingaat ook. Alles is dus misgelopen in iedere schakel van de ketting.
Maar het Comité P kan een dwaalspoor worden: de verantwoordelijkheid van het parket - hoog en laag - kan zij niet onderzoeken.
En nu, justitie ?
De bij ieder drama weer opduikende denkpiste van een Comité J is vandaag meer achterhaald dan ooit. Immers lijkt net nu de Commissie Justitie van de Senaat te “landen” met het wetsvoorstel Delpérée dat een échte tuchtrechtbank installeert.
Gedaan dus met de semi-militaire vermenging van hiërarchie en tucht. Magistraten krijgen zo meer rechten, maar zullen ook meer met hun verantwoordelijkheid geconfronteerd worden.
Gedaan ook met het verziekte en verziekende ‘voorrecht van rechtsmacht’, een Napoleontisch privilege van 1808, dat de burger nu nog steeds verhindert zich burgerlijke partij te stellen bij de onderzoeksrechter en aan de (eigen) procureur-generaal de bevoegdheid geeft die aan een raadkamer of Kamer van Inbeschuldigingstelling (dus rechters) behoort.
Gedaan ook met de niet aflatende pogingen van de Hoge Raad voor de Justitie om zich naast de bevoegdheid tot benoemen (en onderzoeken) ook die tot het sanctioneren toe te eigenen.
Het beste wat de HRJ – zélf deel van het probleem – kan overkomen, is dat zij zich zelf bevraagt – of bevraagd wordt - over de kwaliteit en tendens van haar benoemingsbeleid: productaansprakelijkheid, heet dat in consumententermen.
Uw #justitiewatcher
Voor m’n FAQ pagina over ‘Gedwongen Opname’, klik hier.
Voor m’n Opinie op VRTDeRedactie over de afschaffing van het ‘voorrecht van rechtsmacht’, klik hier.
Follow me on Twitter@NolfJan For some of my #Tweets, click here.
View my earlier comments, interviews and columns in the press (link here).
Photo of the day:
Statistiek verhouding dringende/gewone procedure collocatie
Bron statistiek: Jaarverslag 2010 Zorginspectie omtrent de toepassing van de wet van 26 06 1990.
Wat u vast niet gemist hebt - Ce que vous n’avez certainement
pas râté - You didn’t miss this one did you ???
2013 02 22 ‘Turtelboom wil onderzoek door Hoge Raad Justitie’ (VRTDeRedactie)
2013 02 22 ‘Un jeune homme battu à mort dans une cellule par la police anversoise’ (LeVif/L’Express)
2013 02 21 Case Jonathan Jacob: ‘Gebruikte Antwerpse politie buitensporig geweld ?’ (VRTDeRedactie)
2013 02 21 Panorama: ‘De gestoorde procedure’ (vooruitblik op het programma VRTDeRedactie)
2013 02 20 ‘Collocatie: arts uit Brugge vervalste attest’ (FocusWTV)
2013 02 20 ‘Bejaarde moordt gezin uit omdat hij moet verhuizen’ (HN)
2012 02 08 ‘Psychiatrie vreest precedent Antwerpse raadkamer’ (HN)
2012 02 06 ‘Drie verdachten naar raadkamer verwezen voor sterfgeval in politiecel’ (HN)
2013 01 23 ‘We evolueren langzaam naar een politiestaat’ (m’n interview in Knack)
2012 12 19 ‘La psychiatrie et l’assassin: un jugement courageux’ (Le Monde)
2012 12 18 ‘La psychiatre d’un patient meurtrier condamnée à un an de prison avec sursis’ (Le Monde)
2012 04 24 ‘Aantal collocaties ruim verdubbeld’ (De Morgen)
2003 03 18 “Steeds meer dwang in Vlaamse psychiatrie” (Knack)
A quote a day, keeps the doctor away :
“La qualité que le juge de paix peut avoir avec une personne malade mentale à l’égard de qui aucune mesure n’est encore prise est totalement différente de celle du dialogue avec le malade qui se trouve déjà dans un service psychiatrique par le procureur du Roi. Dans le second cas,choqué par la brutale mesure privative de liberté dont il a fait l’objet, le malade n’aura généralement pas d’autre conversation que celle concernant sa remise en liberté.
Chez lui, avant toute mesure, la situation sera toute autre. Le juge de paix pourra beaucoup mieux se faire une opinion sur l’état réel de l’intéressé eu égard à la menace grave qu’il peut représenter pour lui-même ou pour autrui. En dehors du milieu hospitalier les réactions du malade à l’égard de ses proches seront beaucoup plus révélatrices, et la manière dont il est habillé ou soigné, ainsi que l’état dans lequel se trouve son logeent, seront beaucoup plus éclairantes pour le juge de paix que toutes les déclarations faites à ce propos par les médecins de l’hôpital où le malade a été plaçé. Habitué à faire des visites des lieux (...) le juge de paix ne manque d’ailleurs pas de points de comparaison, lui permettant de relativiser le critère de normalité...”
Wijlen vrederechter Isabelle Brandon in ‘Malades mentaux et incapables majeurs, Emergence d’un nouveau statut civil’ (Publications des Facultés universitaires Saint-Louis, Bruxelles, 1994).
Lees over Isabelle Brandon o.a. m’n blog van 3 september 2010 ‘Flash back 3 maand geleden’ (link hier).
“Ook bij de gedwongen opname van volwassenen is er een manifeste trend vast te stellen van het meer gebruiken van de spoedprocedure ten koste van de gewone procedure. (...) Het is jammer dat het gesprek tussen vrederechter, patiënt en familie, waarbij gezocht wordt naar oplossingen, stilaan lijkt weg te vallen bij de aanvang van de procedure. (...) Hoewel de gedwongen opname globaal gezien van korte duur is, kan men zich een aantal fundamentele vragen stellen omtrent deze korte duur. Zo zien we bijvoorbeeld dat een vrij hoog aantal spoedprocedures niet bevestigd wordt.”
“In een rechtstaat heeft het recht van elk individu voorrang op het recht van de staat, tenzij het tegendeel aantoonbaar bewezen is. En dat blijft zo, mag ik hopen, want als over de grenzen van autoriteit niet meer gedebatteerd wordt, worden alle andere debatten onmogelijk.”
Karel De Gucht in ‘Vrijheid, Liberalisme in tijden van cholera’ (p. 62)
You Tubes of the Day:
Le substitut du Procureur de la République, Oswald Baudot
‘In nome del populo italiano’ (film Dino Risi)
Afscheid op het vredegerecht, 31 08 2011
Afscheidsinterview in Villa Vanthilt 04 08 2011
M’n rondleiding in het vredegerecht:
‘Het huis van steen en wolken’
Poem of the day:
“ Neutralité cet instant
comme un centre égalisant un peu
jusqu’à rien ce que je connaissais encore
et ce que je connaissais déja
Non le noeud mais le nu
entre les atteintes de l’avenir
et les costumes du passé
seulement instant cette absence
...
Afzijdigheid dit ogenblik
als een middelpunt dat
wat ik nog kende
en wat ik reeds ken
een beetje in evenwicht brengt
Niet het kluwen maar het naakte
tussen de inbreuken van de toekomst
en de vermommingen van het verleden
dit ogenblik enkel afwezigheid”
Christian Dotremont, ‘Chronique’ (uit ‘Ceci n’est pas une poésie’, Een Belgisch-Franstalige Anthologie belge francophone’ van Barnard, Dirkx & Lambersy (Atlas 2005)
politie, psychiatrie en justitie
22 februari 2013
Het feit alleen al dat 4 op de 10 dringende collocaties door de vrederechter binnen de 10 dagen niét bevestigd worden, en in mijn rechtspraktijk 6 op 10 ‘gewone’ verzoeken afgewezen werden, doet ernstige vragen rijzen.
