Het (nog niet officieel gepubliceerde) Evaluatierapport 2014-2024 (*) bevestigt dat “het maatwerk bij de organisatie van een rechterlijke bescherming veeleer de uitzondering blijft. Algemene bewindvoeringen over de persoon en de goederen met een vertegenwoordigingsregime zijn geen uitzondering. Daarbij wordt over het algemeen de onbekwaamverklaring uitgesproken voor alle handelingen opgesomd in de checklists opgenomen in art. 492/1 oud BW.”

Opmerkelijk – en ons inziens terecht – luidt de toevoeging in het Evaluatierapport 2014-2024 (p. 212, nr 480): “Het nieuwe regime dat de bescherming over de persoon mogelijk maakte, lijkt dit in de hand te hebben gewerkt”.

(*) T. Wuyts, N. Dandoy, F. Swennen, S. Hennou, M. Hacon en L. Jeurissen, "Evaluatie van de wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid", studie uitgevoerd in opdracht van de FOD Justitie, juni 2024, onuitg

Dat hebben we al jaren geleden vastgesteld. Een jaar na de inwerkingtreding van de wet (per 01 09 2014) hebben we (op basis van de cijfers van FOD Justitie) de hieronder vermelde tweede grafiek gemaakt waaruit (voor de 4 laatste maanden van 2015) een verhouding 65/35% bleek voor (nieuwe) bewindvoeringen ‘persoon’ (14.075) tegenover (nieuwe) bewindvoeringen ‘goederen + persoon’(7.685).

Vervolgens hebben we over de eerste helft van 2018 een vrij steile stijging gemeten van het aantal bewindvoeringen dat tegelijk ‘goederen + persoon’ betrof, wat geëxtrapoleerd over dat jaar een stijging met 30% voorspelde (zie derde grafiek hieronder).

Zo kwamen we voor de eerste 191 dagen van 2018 tot een aandeel van slechts nog 52% voor de bewindvoeringen die enkel de ‘goederen’ betroffen, maar al een gestegen aandeel 43% in verband met ‘goederen + persoon’ (vierde grafiek hieronder), waarbij eigenlijk nog de 5% ‘bewindvoeringen ‘enkel persoon’ moeten geteld worden (want wellicht uitbreidingen naar de dubbele bescherming).

In de vijfde grafiek, die we toen al publiceerden (zie hieronder), zie je dat de beide lijnen zich voorspelbaar zouden kruisen, waarbij het aantal bewindvoeringen voor enkel ‘goederen’ een minderheid zou worden, tegenover stijging van de gecombineerde bewindvoeringen ‘goederen +persoon’.

Die ‘kruising’ gebeurde ondertussen (zie de eerste grafiek).

We waarschuwden daarvoor op het Congres Inclusie/Inclusion van 19 02 2016: “Vooreerst dient in gedachten gehouden te worden dat een verzoek voor bewindvoering – zoals in het verleden – in de meeste gevallen best beperkt kan blijven tot een bewindvoering voor de goederen. Het mag geen reflex worden telkens een bewindvoering voor de persoon te vragen. Wel wordt vastgesteld dat bepaalde vrederechters – ten onrechte – dergelijke verzoeken voor bewindvoering over de goederen ‘ambtshalve’ uitbreiden tot bewindvoering voor de persoon.” (Klik op de  link hier naar de volledige tekst van toen).

De funeste wetswijziging van 28 maart 2023 moedigt nu de vroegere praktijk aan waarbij bepaalde vrederechters – meestal ambtshalve en zonder interpellatie – punten uit de lijst van strikt persoonlijke bevoegdheden, voorzien in art. 497/2 oud BW toevoegden aan de al volledig aangestreepte checklist ‘onbekwaamheden persoon’, en daarbij komt ook de uitoefening van de politieke rechten onder 26° voor. Nu zit dat ‘punt van onbekwaamheid’ al als gesneden fabrieksbrood voorverpakt in 15° van de checklist.

Er bestaan sterke aanwijzingen dat de wetgeving jaarlijks dreigt te leiden tot het verdwijnen van een kiezerskorps ter grootte van een hele gemeente.

Enerzijds vinden we in de marge van het Evaluatierapport 2014-2024 de bevestiging van een evolutie die we al in 2016 en 2018 aantoonden: het steeds groter aandeel van aanvullende bescherming ‘persoon’, bovenop de bescherming ‘goederen’.

Het Evaluatierapport 2014-2024 volstond echter met steekproeven, terwijl wij als verificatie daarvan, na een proeffase in de zomer 2024, concreet alle in september 2024 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerde bewindvoeringen nagetrokken hebben.

Daaruit blijkt vooreerst een overmatig aandeel van bewindvoeringen ‘persoon’, die de deur openzetten voor de onbekwaamheid sub 15° omtrent de uitoefening van de politieke rechten (zie de nieuwe grafieken hieronder).

Niet minder dan 63% van de Nederlandstalige nieuwe bewindvoeringen, voorzag bovenop de bescherming ‘goederen’, ook in bescherming ‘persoon’ (zie de grafiek daarover hieronder).

Het cijfer voor de Franstalige nieuwe bewindvoeringen sluit op een geringer aantal beschermingen ‘persoon’ af: 54%, wat toch nog meer dan de helft is (zie de grafiek daarover hieronder).

Van de 1153 nieuwe bewindvoeringen, in de maand september 2024 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd, voorziet dus (nationaal gemiddeld) 59% een bescherming ‘persoon’, een maatregel die potentieel voor 679 Belgen de uitvoering van de politieke rechten kan laten ontnemen.

Op jaarbasis raakt dit tot om en bij de 8.000 burgers*, een volle gemeente dus !

(*) Een raming, als volgt: (367+312=)679 x 11,5 = 7.808 (dus niet aan 12 maanden, maar 11,5 maanden als gemiddelde).

Uiteraard publiceren de vredegerechten – op markante (en qua privacy onwettelijke) uitzonderingen na - via het Belgisch Staatsblad de samenstelling van de checklist niet, maar telkens is wel duidelijk of het ook om een bewindvoering ‘persoon’ gaat. Overigens worden ook wel wat bewindvoeringen ‘goederen’ naderhand uitgebreid tot de persoon

Als dat enorme aandeel al een indicatie op zich lijkt voor de nog groeiende overbescherming, is het vrij aanneembaar dat het item 15° van de checklist in verband met het kiesrecht inderdaad meteen in de grote meerderheid van de cases ‘bescherming persoon’ mee aangevinkt wordt.

Dat dit inderdaad het geval is, leerden we toen we de ‘onbekwaamheid in verband met de uitoefening van de politieke rechten’ in een specifiek kanton onder de loep namen.

Daarover meer in een volgende Law Blog !

LEESTIPS MET STIP !

Lees ook m’n recente bijdragen in De Juristenkrant over de dubbele nieuwe wetgeving omtrent bewindvoering anno 2023:

1. -De Juristenkrant nr 478 van 22 11 2023 (p. 12-13) ‘’De nieuwste wet bewindvoering: een sneltreinwet, met gemiste stations’ (link via blog)
   

2. -De Juristenkrant nr 480 van 20 12 2023 (p. 12-13) ‘Hoe beschermd zijn de rechten van ‘beschermde personen’ nog ?’ (link via blog)
   

en uiteraard dit nieuwe boek ‘Recht op grijs’ !

Mee door m’n bijdrage van 2023 met gelijkgestemde mede-auteurs aan dat àndere boekproject ‘Grijs aan zet’ liet ik me overtuigen om ook hier aan mee te schrijven, met een geactualiseerde juridische duiding omtrent bewindvoering - waar het afgelopen jaar 2023 voor wat verrassingen zorgde met twee ‘sneltreinwetten’.

M’n bijdrage van 2024 heet voorzichtig ‘Bewindvoering: spanningsveld van veel belangen - Wetgeving: waarborg en beperking van onze autonomie”.

U zal er ‘in fine’ ook 7 concrete voorstellen in ontdekken, hoe het beter kan: 7 keer huiswerk voor de (federale) wetgever.

Eentje daarin, nummer 3/7 is wel heel erg dringend, want dat voorstel

(mét een alternateif!) heeft voor iedereen met een handicap, jong of oud(er), belang voor de twee verkiezingsdagen van 2024.

M’n vurige hoop is dat minstens een deel van m’n bijdrage in ‘Recht op grijs. Bouwen aan ouderenbeleid’ gehoord zal worden.

En zelfs liefst: snel achterhaald, want ‘optimism is a moral duty’ !