Vrijdagmorgen 29 november wijst de Senaat 22 niet-magistraten aan voor de Hoge Raad voor de Justitie.

Eerst wat algemene info.

De HRJ heeft 8 grondwettelijk (art. 151 §2 GW) sinds 24 11 1998) omschreven bevoegdheden.

De verkiezing wordt geregeld door art 259bis2 Ger.W. en uitvoeringsbesluiten.

De HRJ telt 44 leden met daarbij evenveel Nederlands- als Franstaligen en evenveel magistraten als niet-magistraten.  Hij bestaat uit een Nederlandstalig en een Franstalig college, met elk 22 leden, 11 magistraten en 11 niet-magistraten.

Alle leden hebben een ambtstermijn van vier jaar, maar vaak worden leden vervangen, wegens tussengekomen onverenigbaarheden (wie een bij verkiezing verleend openbaar mandaat of een openbaar ambt van politieke aard bekleedt, of korpschef wordt).

Voor de magistraten geldt een opvolgingslijst in de volgorde van het behaalde aantal stemmen. Voor de niet-magistraten wordt die lijst van opvolgers door de Senaat bepaald, wat in de praktijk ook neerkomt op het aldaar behaalde aantal stemmen.

Na dergelijke ‘stoelendans’ moet de samenstelling van de HRJ wel nog altijd blijven voldoen aan de wettelijke samenstelling (zie de vrij uitgesponnen regels voor diversiteit hierna), en ook dat was in het verleden wel eens een struikelsteen.

Niemand mag meer dan 2 mandaten vervullen.

De magistraten zijn al verkozen.

De 22 magistraten werden op 21 juni 2024 gekozen door en uit de beroepsmagistraten, na ‘geheime’ hoorzittingen in de verschillende gerechtelijke arrondissementen. In die samenstelling zit ook al een ‘weging’, met minimum een lid per rechtsgebied van de hoven van beroep, en een lid van het hof of het OM bij een hof, een lid van de zittende magistratuur, en een lid van het OM. De magistraten van het Hof van Cassatie en (ondermeer) de federale magistraten worden geacht deel uit te maken van het rechtsgebied van het Brusselse hof van beroep.

Bij de stemming voor de magistraten, is een stembiljet pas geldig indien drie stemmen uitgebracht worden, waarvan ten minste één voor de zittende magistratuur en één voor het OM, evenals ten minste één voor een kandidaat van elk geslacht.

En nu de niet-magistraten.

De 22 niet-magistraten worden door de Senaat benoemd met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen.

De leeftijdsgrens is 66 jaar op het ogenblik van de kandidaatstelling.

Bedoeling is dat deze groep pluralistisch wordt samengesteld en een breed maatschappelijk draagvlak heeft.

De stemming in de plenaire vergadering is het sluitstuk van een procedure, waarbij de Senaat nagaat of de kandidaturen aan  alle wettelijke voorwaarden voldoen en (in de praktijk geheime) hoorzittingen met de kandidaten organiseert.

Voor deze verkiezing diende een tweede oproep tot kandidaten gelanceerd, omdat anders de regels inzake de diversiteit niet gerespecteerd konden worden.

De hoorzittingen vonden plaats op 21 en 25 oktober, wat opnieuw gebeurde met gesloten deuren.

Tot daar dus de transparantie voor de benoemingsprocedure voor dat paradepaard dat na Dutroux het vertrouwen in justitie moest herstellen (zie daarover de Law Blog van 17 05  2024 ‘HRJ: aprite le finestre!’ - link hier).

Bij de finale stemming voor de kandidaten dient de Senaat rekening te houden met een hele reeks criteria waaraan de groep van de niet-magistraten volgens de wetgever moet voldoen.  Zowel voor het Nederlandstalig als voor het Franstalig college moet de Senaat 4 advocaten, 3 professoren aan een universiteit of een hogeschool en 4 leden uit het middenveld benoemen.

Met leden uit het middenveld worden personen met een diploma hoger onderwijs bedoeld, die een voor de opdracht van de HRJ relevante beroepservaring hebben op juridisch, economisch, administratief, sociaal of wetenschappelijk vlak. Minstens een van de Franstalige leden moet Duits kennen. Ten slotte moet elke taalgroep ten minste vier leden van elk geslacht tellen.

Wie aan de voorwaarden voldoet kan zich zelf kandidaat stellen, maar je kan ook worden voorgedragen door een orde van advocaten, een universiteit of een hogeschool. Voor elk college moet de Senaat ten minste vijf van de elf leden uit die voorgedragen kandidaten benoemen.

Het is een ingewikkelde puzzel, waar de Senaat al herhaaldelijk over struikelde, maar dat is de prijs voor kwaliteit en diversiteit in de samenstelling van de HRJ.

Opmerkelijk voor de Nederlandstalige kandididaten.

Voor het Nederlandstalig college is de lijst afgesloten met 33 kandidaten, waarvan 9 vrouwen en 24 mannen.

Er zijn 7 voordrachten, op de 4 noodzakelijke.

We duiden één enkele, opvallende kandidatuur. Immers is een  (niet door de Balie voorgedragen) kandidaat een van de advocaat-klokkenluiders in verband met de fraude bij de HRJ-examens. Hij meldde het dossier op 29 februari 2024 formeel bij de HRJ.

Opmerkelijk is dat deze advocaat op 28 juni eventjes opgepakt werd op last van raadsheer-onderzoeksrechter Wim De Troy die in Brussel met dit dossier belast werd, maar zich zelf ook kandidaat (magistraat) stelde voor de HRJ. Tegen de uitvoering dat ‘bevel tot medebrenging’ van die advocaat (als getuige) legde de Balie van West-Vlaanderen klacht neer bij het Comité P.

Op 21 juni werd belandde de vroegere onderzoeksrechter van de Zaak Kelk op de laatste plaats van de niet-verkozenen met 67 stemmen. Pas op 25 juni werd op zijn bevel de spilfiguur, de sinds maanden daarvoor geschorste Gentse advocaat-generaal C.B, opgepakt, waarna die vrij kwam onder voorwaarden.

Bij de Franstaligen en de Duitstaligen.

Voor het Franstalig college zijn er iets minder kandidaten (slechts 30) waarvan 8 vrouwen en 21 mannen, maar wel 9 voordrachten, dus meer dan het dubbele voor het noodzakelijk minimum.

Er zijn 2 kandidaten met Duitse taalkennis.

De Senaat is nog niet met een discussie omtrent transgender - problematiek geconfronteerd.

De stemming is geheim, maar de plenaire vergadering wordt vrijdag 29 november rechtstreeks uitgezonden op het You Tube kanaal van de Senaat.

M’n duidingen over de HRJ, en in het bijzonder ook die omtrent de vorige, vierjaarlijkse verkiezingen, vindt u verzameld via deze link hier,

Hierna ook enkele van m’n publicaties daarover in De Juristenkrant (Kluwer).

Update 29 november 2024: Bij de aanvang van de zitting om 10 uur, kondigt senaatsvoorzitter Valerie De Bie (MR) meteen het uitstel van dit agendapunt aan tot de plenaire zitting van vrijdag 13 december 2024.

Met andere woorden: er is nog geen akkoord over stemafspraken, die een wettelijke samenstelling mogelijk maken. Wat op deze #BlackFriday niet lukte, moet dus slagen op #VendrediTreize...

Update 13 december: ..... volgt !