Een eer, vond ik het, uitgenodigd te worden om in ons wereldberoemde Brugse stadhuis te mogen komen spreken: op uitnodiging van de Brugse Stedelijke Raad voor Personen met een Handicap. Het was daar mijn tweede keer, en net als de eerste keer viel de sneeuw met bakken uit de lucht. Brugge oogde deze dinsdag nog sprookjesachtiger.

Uiteraard kwam ik er niet als #Radiorechter, want ik moest deze keer niet oordelen, wél in een rol tussen de #justitiewatcher en de #justitiefluisteraar : wat is voor kwetsbare mensen de balans van 2018 en wat zijn de tips voor 2019, want op de allerlaatste dag van 2018 publiceerde het Belgisch Staatsblad de kakelverse nieuwe wet van 21 12 2018 die de voorzorgsvolmacht en de bewindvoering hervormt.

Voor het eerst sinds de start op 1 september 2014 zullen die zorgvolmachten in 2018 de kaap van de 30.000 per jaar overschrijden. Minister van Justitie Koen Geens meldde in het radioprogramma van Sven Pichal (De Inspecteur, Radio 2) al in september dat er toen 86.000 zorgvolmachten geregistreerd waren. Dat betekent dat bijna evenveel mensen voor die ‘buitengerechtelijke bescherming’ kiezen als er gerechtelijke beslissingen voor de aanstelling van een bewindvoerder zijn.

In de nieuwe wetgeving wordt nu uitdrukkelijk geregeld dat ook ‘Advance Care Planning’ tot de mogelijkheden van die buitengerechtelijke bescherming behoort. Op de website www.justwatch.be vind je daarvoor handige, eenvoudig uitgeschreven modellen.

Jullie #justitiefluisteraar is een overtuigd voorstander van die familiaal geborgen afspraak, die hij al een hele tijd ‘Plan A’ heet: wat je zelf regelt, regel je beter.

Ook uit de kritiek die ere-volksvertegenwoordiger Luc Goutry in naam van het ‘Meldpunt Bewindvoering’ recent rapporteerde aan de Kamercommissie justitie, blijkt dat zowel bij magistraten als advocaat-bewindvoerders nog werk aan de winkel is voor een meer gepersonaliseerde gerechtelijke bescherming (de bewindvoering – of wat ik Plan B noem): “een té afstandelijke, wantrouwige en routinematige aanpak”, “te weinig gericht op welzijn” en met nog steeds te weinig aanstellingen van familieleden als bewindvoerder (alhoewel zij de wettelijke voorkeur genieten).

De slides gidsten met grafieken doorheen de recentste cijfers, waaruit blijkt dat nu nog steeds de helft van de mensen met een statuut van onbekwaamheid, onder de oude wetgeving van voor 1 september 2014 valt (vooral verlengd minderjarigen en de vroegere ‘voorlopige bewindvoeringen’).

Straks, op 1 september 2019 wordt op hen allemaal de nieuwe wetgeving van bewindvoering toegepast, en blijft er dus maar één ‘eenheidsstatuut’ meer over.

Jullie #justitiefluisteraar bezweert vooral de ouders van verlengd minderjarigen nu in dat verband geen enkel initiatief te nemen: hun overgang van ouder/voogd naar ‘bewindvoerder voor goederen & persoon’ gebeurt op 1 september aanstaande volledig automatisch, zonder enige tussenkomst van de vrederechter.

Vanaf 1 september as. moeten zij wel o.a. de verslaggeving als bewindvoerder naleven, maar een van de grote voordelen is dat zij ook meteen een ‘opvolgingsverklaring als bewindvoerder’ kunnen laten acteren bij de vrederechter zodat de bewindvoering over hun kind familiaal verankerd blijft.

De wet van 21 december 2018 biedt ook het grote voordeel de notariële aktes van ‘datieve voogdij’ vanwege ouders gelijk te stellen met dergelijke ‘opvolgingsverklaring’.

Ondertussen is er wel een zorgelijjke evolutie: steeds meer bewindvoeringen betreffen niet alleen de goederen, maar ook de persoonlijke rechten (verblijf, patiëntenrechten... van de beschermde persoon: het lijkt er op dat die extra-bescherming (zie sinds 2014 mogelijk is) wel té makkelijk wordt gezet.

Het lijkt erop dat binnenkort zelfs méér bewindvoeringen ivm goederen + persoon ingericht zullen worden, dan bewindvoeringen voor goederen alleen.

Indien dat niet beantwoordt aan een strikte noodzaak, is zo’n ‘overbescherming’ strijdig met het VN-Verdrag van 2006 dat de lichtst mogelijke ingreep aanwijst als de norm.

Jullie #Justitiefluisteraar gaf 3 specifieke tips mee uit de nieuwe wet bewindvoering.

Een eerste goede zaak is dat de voorafgaande toelating van de vrederechter voor de uitoefening van de patiëntenrechten van de beschermde persoon door de ‘bewindvoerder over de persoon’ wordt opgeheven. De cascade-regeling van de Wet Patiëntenrechten volstaat hier inderdaad.

Een tweede goede zaak is dat de in het wetsontwerp destijds voorziene wettelijke onverenigbaarheid tussen het mandaat van ‘bewindvoerder goederen’ en persoonlijk assistent PVF er uiteindelijk niét komt. Toch waarschuwde #justitiewatcher meteen toch voor de rechtspraak van een aantal vrederechters die deze onverenigbaarheid wél toepassen – en dus een advocaat aanstellen als bewindvoerder en budgethouder.

Eerder een nodeloze drempel voor de gerechtelijke bescherming is de toekomstige verplichting van dokters om een opleiding te volgen om nog een geneeskundige verklaring in verband met bewindvoering te mogen opstellen. Hier is wel een overgangsregeling van 5 jaar, en #justitiewachter twijfelt er een beetje aan of dit uitvoerend Koninklijk Besluit er wel komt. Laten we stilletjes hopen van niet. Immers zijn de regels om dat geneeskundig attest op te stellen door dezelfde wet net (terecht) versoepeld.

Tot slot bood het luik ‘Plan Z voor Zorgjustitie’ nog een snel overzicht van bepaalde rechtspraak in West- en Oost-Vlaanderen: in hoger beroep haalden familieleden soms wel in markante cases hun gram gelijk.

Het blijkt soms moeilijk een vertrouwenspersoon aangesteld te krijgen, alhoewel dat “een recht” is (zie Law Blog 31 01 2016).

Ook floot de rechtbank van eerste aanleg van Brugge in hoger beroep herhaaldelijk vrederechters terug (waaronder de plaatsvervangende vrederechter van Oostende II, die de Hoge Raad voor de Justitie ondertussen voordroeg als opvolger van de afgezette vrederechter De Palmenaere) die een voogd of een familiaal bewindvoerder vervangen hadden door een advocaat – zonder daarvoor de correcte procedure te volgen (zie Law Blog 06 03 2018).

En een Brugse vrederechter zag (te laat) in dat hij een jonge dame niet zomaar in de nieuwe wet mocht ‘kantelen’ (met toevoeging van bewind over ‘de persoon’ en andere extra-beperkingen). Hij gaf ze gelijk maar deed ze wel opdraaien voor de kosten van haar verzetsprocedure (zie Law Blog 28 11 2017).

Uit een Oost-Vlaamse case (waarover #justitiefluisteraar al op Knack schreef op 31 juli 2015 - link hier) bleek een procedureslag van meer dan 4 jaar nodig was om de bewindvoering voor een inwonende broer zowel in verband met persoon, goederen als ook het PVB aan de eigen gezinsleden toe te vertrouwen.

Het was dan ook met ontroering, dat jullie #justitiefluisteraar het afsluitend vonnis van de Gentse familierechter van 18 december 2018 voorlas en meteen als compliment doorgaaf aan alle leden van de Stedelijke Raad: “ Enkel dank zij de tomeloze inzet en de onbaatzuchtige opofferingen van deze familieleden kan deze mens een zo normaal mogelijk gezinsleven leiden. Zij verdienen erkenning voor hun niet-aflatende inzet”.

En daarmee is 2019 hoopvol gestart !

(Bij overname tekst of grafieken: graag respect voor copyright door bronvermelding ‘Jan Nolf, website JustWatch’